Brexit: ergste schade vermeden, gesprekken gaan door

De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben een akkoord van 1246 pagina’s gesloten over hun toekomstige relatie. Aan beide zijden van het Kanaal is het nu een race tegen de klok om het geheel juridisch dicht te timmeren. Per 1 januari moet het akkoord in werking zijn. De ergste schade is vermeden, maar er komen douaneformaliteiten, keuringen en vertragingen. Die gaan tijd, geld en ergernis kosten. Op een webinar van FloraHolland op 14 december werden de totale extra handelskosten geschat op 19,4%, waarvan 6% aan importheffingen (die nu gelukkig worden vermeden). De Brexit-gesprekken gaan door, want wat er nu ligt, is het absolute minimum. Maar de politieke lading zal vanaf nu hopelijk minder worden; en kan gebouwd gaan worden aan een nieuwe handelsrelatie met het VK.

Zero-zero
Het lijkt op een uitslag van een saaie wedstrijd, maar dit is het belangrijkste resultaat van de Brexit-onderhandelingen voor boeren en tuinders: er komen per 1 januari géén importtarieven en géén importquota. Was er geen deal gekomen, dan waren we geconfronteerd met aanzienlijke kosten. Zo zou het tarief op snijbloemen 8% geweest zijn en op komkommers 12%. Op pluimveevlees dreigden tarieven van 30 eurocent per kg, en op varkensvlees ruim 50 eurocent per kg. Die kosten zijn vermeden en dat was ook de inzet van LTO in Brussel. Hierbij is nauw samengewerkt met onze Europese organisatie COPA-COGECA en met onze Britse partner NFU. Zo zijn er samen met onze Deense, Franse, Ierse, Britse en Duitse collega’s meerdere bijeenkomsten gehouden met sprekers namens de EU en de Britse regering. In COPA-COGECA is er een Task Force Brexit die regelmatig bijeen kwam om de stand van zaken en onze inzet te bespreken. LTO had natuurlijk ook nauw contact met de ministeries in Den Haag en met VNO NCW / MKB Nederland.

Er is een voetnoot bij al dit: het Verenigd Koninkrijk mag in de toekomst de kwaliteitsstandaarden eenzijdig veranderen. De Brexiteers willen graag soevereiniteit, ‘take back control’. Maar het Europese Unie behoudt zich in dat geval het recht voor om de import van Britse producten te gaan beperken. Dat moet dan, achteraf, getoetst worden door een arbitragecommissie. Dit is het ‘rebalancing mechanism’ dat oneerlijke concurrentie moet gaan voorkomen.

Douaneformaliteiten en keuringen vanaf 1 januari
Het Verenigd Koninkrijk is per 1 januari niet langer onderdeel van de Europese interne markt. Dat betekent nogal wat. Tot nu toe maakt het niet uit of jouw aardappelen, kaas of bloemen naar Berlijn gaan of naar Londen. Maar vanaf 1 januari heb je voor de laatste bestemming papieren nodig. Je moet geregistreerd staan bij de douane (EORI-nummer) en jouw inspectiedienst (NVWA, KCB, BKD, COKZ, NAKtuinbouw) moeten de partijen keuren voordat ze op weg kunnen. Vanaf 1 januari controleren de Britten in ieder geval fysiek op plantmateriaal en levend vee. Vanaf 1 april is pre-notificatie van alle agrarische producten verplicht. Tot 1 juli vindt de importinspectie plaats op het afleveradres, vanaf dan aan de grens / in de havens. Omgekeerd moeten de Britten ook voldoen aan de importformaliteiten van de EU; de prijs die zij moeten betalen voor de Brexit.

Voor Noord-Ierland geldt een speciale status om te voorkomen dat er een harde landgrens komt in Ierland. In de praktijk betekent het dat Noord-Ierland in de Europese interne markt blijft. De nieuwe exportregels gelden dus voor Groot-Brittannië (GB).

De EU en het VK erkennen over en weer rijbewijzen en vehicleregistraties. Maar Britse trucks kunnen vanaf 1 januari maar op één locatie product afleveren en opladen. Tot nu toe waren dat er drie.

Onderzoek  
Britse onderzoekers behouden toegang tot het Europese onderzoeksprogramma Horizon Europe, met een budget van 94 miljard euro voor 2021-2027. Hiervan is 9 miljard euro bestemd voor voeding en landbouw.

Garanties voor gelijk speelveld
We willen graag handel drijven met het GB, maar tegen gelijke condities zodat oneerlijke concurrentie wordt vermeden. In de land- en tuinbouw hebben we het onder andere over gelijke eisen aan dierenwelzijn, toegelaten gewasbeschermings- en diergeneesmiddelen en minimum lonen. De Britse regering wil echter scoren met de herwonnen ‘soevereiniteit’. Hoe dit in de praktijk gaat uitpakken, gaan we de komende tijd nauwlettend volgen. Afgesproken is dat er na vier jaar wordt geëvalueerd.

Het akkoord voorziet de oprichting van een ‘partnership council’ met 19 gespecialiseerde subcommissies, waaronder voor fytosanitaire en sanitaire standaarden (SPS). Daarnaast komen er vier werkgroepen voor biologische landbouw, handel, energie en auto’s.

Bedrijven in de EU krijgen de mogelijkheid om bij een Britse rechter klachten in te dienen over Britse staatssteun als zij dit ervaren als oneerlijke concurrentie. Omgekeerd kunnen Britse bedrijven hiervoor terecht bij een rechtbank in de EU. Het VK krijgt een onafhankelijk staatssteun autoriteit.

Diensten
Het handelsakkoord zoals het nu voor ligt, gaat vooral over goederen. Hier heeft de EU een voordeel; het exporteert meer naar het VK dan andersom. Maar het akkoord zegt weinig over (financiële) diensten, waarover in 2021 verder gepraat wordt. Daar had het VK een voordeel; diensten maken een groot deel uit van hun economie. Kennelijk was visserij (0,04% van het Britse BNP) politiek belangrijker om op te scoren. De totale handel tussen de EU en het VK bedraagt ongeveer 600 miljard euro, waarvan zo’n 600 miljoen aan vis.

Je kan nog steeds met een geldig paspoort naar het VK reizen, maar als je langer dan drie maanden wil blijven, heb je een visum nodig. De jaarlijkse netto immigratie vanuit de EU naar het VK is al fors afgenomen van 189.000 naar 58.000 in het 12 maanden tot en met maart 2020. De totale Britse immigratie is overigens toegenomen.

Er geldt vanaf 1 januari geen EU-brede erkenning meer van Britse diploma’s. Dat betekent dat deze vanaf nu steeds apart per lidstaat moeten worden beoordeeld. Er komen uitzonderingen voor kortlopende contracten.

En nu?
Na vier en een half jaar discussie komt de Brexit in rustiger water. Het is natuurlijk te verwachten dat er vanaf 1 januari problemen gaan zijn aan de grens, omdat het voor iedereen wennen is. Problemen bij de Kanaaltunnel in Calais kunnen er toe leiden dat handelsstromen zich verplaatsen naar havens als Rotterdam.

Politiek gezien kan nu een start gemaakt worden met het herstel van de relaties met de Britten.

Belangrijke data
30 december: geplande ondertekening van het akkoord

31 december: laatste dag van de overgangsperiode – zonder douaneformaliteiten en keuringen. Alle producten die vandaag de EU-verlaten, hebben nog vrij toegang tot het GB

1 januari: eerste dag dat het Verenigd Koninkrijk voor de export een ‘derde land’ is, met een speciale status voor Noord-Ierland, want dat blijft onderdeel van de Europese interne markt. Het akkoord tussen de EU en VK is voorlopig van kracht, omdat het Europees Parlement nog moet stemmen.

Er geldt vanaf nu een scala aan douaneformaliteiten en keuringen. Aan de Britse zijde wordt levend vee en plantmateriaal fysiek gecontroleerd op de afleverlocatie (place of destination). Als plantaardig materiaal vanaf de afleverlocatie verder een keten in gaat (niet rechtstreeks naar de consument), is een Brits plantenpaspoort nodig. Voor overige producten geldt een administratieve controle. Houten verpakkingsmateriaal, behalve het hout op kooikarren, moet voldoen aan de ISPM-norm (hittebehandeld).

Zie voor informatie over het ‘border operating model’: https://www.gov.uk/government/publications/the-border-operating-model

Uiterlijk 28 februari: het Europees Parlement stemt over het akkoord

1 april: voor de export van alle land- en tuinbouwproducten is prenotificatie nodig (minimum 4 uur bij containervervoer, anders 24 uur). De Britten inspecteren op de afleverlocatie.

1 juli: de Britten gaan import controleren in hun havens (GB border control points). Importeurs zijn verplicht om IPAFFS te gebruiken in plaats van het Europese Traces. Tot 1 juli accepteren de Britten het gebruik van Traces nog. Vanaf nu gaan de Britten ook biologische labels checken (tot 31 december geldt over en weer acceptatie van de biologische keurmerken).