Duurzaam Evenwicht wordt ongedekte cheque

In 2021 publiceerden LTO Nederland, VNO-NCW, MKB-Nederland, Bouwend Nederland, Natuurmonumenten en Natuur & Milieu ‘Duurzaam Evenwicht’. Een onderbouwd voorstel om uit de stikstofcrisis te komen. We staan onverminderd achter dit voorstel en achter de doelen die deze coalitie wilde realiseren: perspectief voor de landbouw, ontwikkelruimte voor economische activiteiten en versterken van de natuur. Een door alle partijen gedeeld vertrekpunt achter dit plan was dat alle economische sectoren een evenredige en evenwichtige bijdrage leveren aan het terugdringen van de stikstofuitstoot. Het voorstel destijds was bovendien financieel robuust uitgewerkt. Zowel de integraliteit als een reële financiële dekking raakte gaandeweg het proces uit beeld en de bal werd steeds eenzijdiger bij de landbouw gelegd. Dat zijn de belangrijkste redenen waarom LTO het laatste voorstel niet kan steunen.

Nieuwe situatie
Uiteraard blijven we, nu en in de toekomst, constructief samenwerken met de organisaties die deze coalitie vormden. Maar het is een feit dat het eerder door ons gesteunde voorstel ‘Duurzaam Evenwicht’ (DE) als integraal, samenhangend plan van aanpak, met oog voor toekomstperspectief voor de blijvers, niet door het vorige kabinet is overgenomen. LTO-voorzitter Ger Koopmans: “Sindsdien hebben honderden boeren ingetekend op de vrijwillige beëindigingsregelingen LBV en LBV+. Een nieuwe brede opkoopregeling staat in de steigers. De effecten van dit beleid moeten doorgerekend en geëvalueerd worden voordat we kunnen bepalen of er nog verdere vervolgstappen nodig zijn, en welke, om onze gezamenlijke doelen te realiseren.”

Onhaalbaar
Koopmans vervolgt: “In de jaren sinds 2021 zijn onvoldoende stappen gezet op het terugdringen van de stikstofuitstoot. We zijn er van overtuigd dat we niet in die situatie hadden gezeten als het vorige kabinet ons oorspronkelijke plan uit 2021 over had genomen. Nu moeten we opnieuw kijken welke reductiedoelen in welk jaartal realistisch en haalbaar zijn, maar de lijnen waarlangs dit in het oorspronkelijke Duurzaam Evenwicht was uitgewerkt, steunen we onverminderd.”

Het voorstel dat de andere partijen uit Duurzaam Evenwicht nu aan ons voorlegden, ging gepaard met een volledig afwezige financiële paragraaf. De voorgestelde en vergaande maatregelen tellen op tot ver voorbij de tien miljard euro. Geld dat voor het grootste deel bedoeld is om landbouwgrond af te waarderen. Geld, bovendien, waarvoor geen enkele financiële dekking in beeld is. Daarmee is het voorstel politiek volstrekt onhaalbaar en zal alleen maar bijdragen aan nóg meer onrust en onduidelijkheid op een koers uit de stikstofcrisis.

Een principieel bezwaar is dat andere sectoren in het nieuwe voorstel vrijwel geen extra stappen nemen. De maatregelen voor industrie, vervoer en bouw zijn algemeen en niet concreet. Koopmans: “Tussen de twintig grootste uitstoters van stikstofoxiden zit geen enkel agrarisch bedrijf en de top 10 van grootste ammoniakuitstoters bestaat voor de helft uit niet-agrarische bedrijven. Een rechtvaardige aanpak van het stikstofprobleem vraagt evenredigheid en evenwichtigheid. Daarbij kan niet eenzijdig naar de landbouw gekeken worden.”

Koopmans: “Partijen zijn het erover eens dat ook de Nederlandse landbouw nog verdere stappen kan zetten in de richting van meer extensieve of natuur-inclusieve vormen van bedrijfsvoering. Dat betekent juist dat we iedere vierkante meter landbouwgrond hard nodig hebben om doelen te realiseren. Dat partijen tegelijkertijd vragen om weer honderdduizenden hectares aan de landbouw te onttrekken voor nieuwe natuur, staat haaks op die gedeelde ambitie. Je kunt niet enerzijds van de landbouw vragen om te extensiveren en anderzijds bepleiten om honderdduizenden hectares landbouwgrond weg te nemen.”

Zorgvuldig proces
Koopmans vervolgt: “De minister heeft aangekondigd voor het einde van het jaar de Tweede Kamer te informeren over hoe zij het stikstofdossier verder vorm wil geven. Wij willen dat proces respecteren en wachten nu eerst op vervolgstappen van de minister. Bovendien heeft de Tweede Kamer de minister in grote meerderheid verzocht om een half jaar tijd te nemen om het instrument ‘graslandnorm’ verder uit te werken. De minister heeft dit verzoek van de Kamer constructief opgepakt en is daarover in goed overleg met de sector, ook met LTO. Dit nieuwe voorstel gaat dwars tegen dat proces in – en daarmee tegen het proces van de Kamer en de minister. Daar kan en wil LTO niet aan meewerken.”