Na de Brexit-deal: veel vragen, stilte voor de storm?

Nadat er op het nippertje eind 2020 een akkoord gesloten werd tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk (VK), was het spannend om te zien hoe het handelsverkeer zich de eerste dagen van 2021 door de Brexit heen zou slaan. Dit is van groot belang voor boeren en tuinders, want de bruto jaarlijkse export van agrofood en groen naar het VK bedraagt meer dan € 8 miljard. Als het mis gaat met de afzet, dan gaan boeren en tuinders dat voelen in de beurs. In deze Brexit-update de stand van zaken en enkele details uit het Brexit-akkoord die de afgelopen week duidelijker zijn geworden.

Kat uit de boom kijken
Tot nu toe is de drukte in de havens meegevallen. Tussen Calais en Dover zou er afgelopen week 50% minder verkeer zijn geweest. Dit komt omdat veel handel na de vakantie nog op gang moet komen en omdat bedrijven de kat uit de boom kijken. Er zijn voorraden gevormd en kwetsbare transporten zijn op andere moment gepland. Bovendien is daar natuurlijk het coronavirus: door de lockdowns zijn veel winkels, restaurants en tuincentra gesloten. De verwachting is wel dat de drukte de komende dagen toeneemt. Is dit de stilte voor de storm?

Administratieve problemen
Keuringsinstanties melden dat er nog regelmatig iets niet klopt met de documentatie, zoals verkeerde vinkjes of een afwijkend adres. Dit wordt nu meestal nog ter plaatse opgelost. De KCB hanteert ook nog een overgangstermijn tot en met 31 maart, waarbij geen kosten in rekening worden gebracht. Er wordt ook gekeken naar mogelijkheden voor voorraadkeuringen.

Importeurs van Britse dierlijke producten melden problemen. Met name bij veterinaire import (zoals broeideieren) is er nog vaak iets mis met de documenten. Er moet een “D-conform verklaring” aanwezig zijn, anders kan de vracht worden teruggestuurd naar Groot-Brittannië (GB).

In Frankrijk wordt zelfs gemeld dat vrijwel alle agrifood transporten uit GB nog problemen kennen bij SPS (Sanitary & Fytosanitary Standards) controles.

Voor de export naar het GB is problematisch dat de Britse eisen aan importdocumenten regelmatig wijzigen. Het beste advies is om de diverse Britse websites regelmatig te verversen. Deze startsite bevat een lijst van links naar de belangrijkste Britse guidances.

De douane meldt dat veel “MRN-nummers” die bij de Melding Export Documentatie (MED) worden opgegeven niet kloppen. In dat geval wordt de vrachtwagen ergens geparkeerd, totdat het juiste nummer beschikbaar komt. Portbase meldt dat veel vervoerders ook verkeerde documenten invoeren. Dat leidt dan ook tot vertraging bij de ferryterminal. Het motto is: ga pas rijden als je zeker weet dat documenten en gegevens kloppen.

Oorsprongsverklaringen
Producten die worden geïmporteerd en dan, al dan niet na bewerking, worden gereëxporteerd naar Groot-Brittannië (GB), voldoen niet automatisch aan de voorwaarden voor het nultarief. De exporteur moet over deze “preferentiële oorsprong” een verklaring afleggen (attest), zie ook hier.

Dit is complexe regelgeving. Soms zijn producten, zoals potplanten, al vrijgesteld van importtarieven. Met sommige derde landen bestaan internationale afspraken die producten vrijstellen van importheffingen. Bijvoorbeeld: Kenia heeft afspraken met het Verenigd Koninkrijk, dus snijbloemen uit Kenia kwalificeren ook automatisch voor het nultarief.

Daarnaast gaat dit over bewerkingen. Als je iets importeert en meteen wil doorvoeren, kan je het product onder toezicht van de douane houden (bijvoorbeeld op Schiphol). Dat scheelt in de procedures en kosten. Klaar je de producten wel in, dan wordt het SPS-document ingenomen. Voor de export heb je dan weer een nieuw document nodig.

De Europese Commissie bevestigde in een bijeenkomst op 7 januari op vragen dat GB geen vers vlees kan importeren, verwerken en dan weer doorvoeren naar de EU. Het zou bijvoorbeeld kunnen gaan om Iers rundvlees dat in GB wordt gesneden.

Hier is te checken welke importtarieven in welk geval gelden in het GB.

Plantaardige producten
Voor aardappelpootgoed is de regeling dat EU-pootgoed wel naar het GB kan, maar Brits pootgoed heeft op dit moment geen toegang tot de Europese markt. Deze regeling geldt voor zes maanden. Er bestaat de mogelijkheid dat er een ‘equivalentie’ akkoord komt.

Zoals nu bekend moet houten verpakkingsmateriaal (pallets) voldoen aan ISPM15 (hittebehandeling). Materiaal kan heen en weer, mits juist opgegeven.

Goed om te weten: een aantal plantensoorten mag niet in GB worden geïmporteerd.

Voor een aantal andere soorten gelden extra eisen.

Dierlijke producten
Er zijn berichten dat het VK een tekort heeft aan veterinaire inspecteurs. Veterinaire documenten kloppen vaak nog niet. Dit signaal komt ook uit (Noord-)Ierland, waar toenemende onrust is over de ontstane grens tussen GB en Noord-Ierland. Ondertussen organiseert Ierland meer rechtstreekse veerdiensten met het Europese continent.

Gelijk speelveld
Het VK en de EU hebben afspraken gemaakt over hoe ze het gelijke speelveld willen bewaren, terwijl het VK toch politiek kan verkopen dat het autonoom besluiten kan nemen. Dat kan inderdaad, maar dan wordt daar een prijs voor betaald in de vorm van minder toegang tot de Europese Unie. De regeling betreft in het kort:

• Regels voor staatssteun
• non regression: wetgeving voor arbeid, milieu en klimaat mag niet afgezwakt worden
• Instrumenten waarmee maatregelen snel gecompenseerd kunnen worden (rebalancing measures) met mogelijkheden voor arbitrage
• De regeling wordt na vier jaar geëvalueerd

Biologische land- en tuinbouw
Voor biologische certificering geldt wederzijdse erkenning tot eind 2023. Producten moeten wel voldoen aan etiketteringsregels van het importerende land. Ze mogen het EU-logo voor biologische producten dragen. Dit is niet uniek, er geldt bijvoorbeeld een zelfde regeling voor Chili. Vóór 31 december 2023 moeten het VK en de EU een akkoord bereiken over verlenging van de regeling (of niet).

Geografisch erkende herkomsten
In het terugtrekkingsakkoord was al overeengekomen dat het VK alle bestaande geografisch erkende herkomsten erkent zoals voorheen. Er zijn geen her-inspecties en extra kosten.

Verdeling van WTO-importcontingenten tussen EU en VK
De inzet van de EU en het VK is om bestaande importcontingenten te verdelen op basis van historische volumes. Zo zou dan bijvoorbeeld het importcontingent van lamsvlees uit Nieuw Zeeland verdeeld worden. Dit leidt tot lange discussies bij de WTO. Sommige landen, zoals Noorwegen, Canada en Australië, zijn akkoord of dichtbij een akkoord. De moeilijkste discussies zijn met China, Nieuw Zeeland, Indië en Chili. Dit duurt nog wel even.

Brits pond
De koers van het Britse pond is de laatste jaren speelbal geworden van de Brexit. In 2020 is het Britse Pond weer minder waard geworden ten opzichte van de euro, maar tegen eind 2020 werd terrein herwonnen met dank aan het Brexit-akkoord. De slotkoers was € 1,12. Sindsdien is het pond weer iets minder waard geworden, gisteren werd 1,1047 genoteerd. Voorzichtigheid blijft geboden ook gezien corona.

Brexit adjustment fund
Tijdens de kerstdagen kwam de Europese Commissie ook met een voorstel voor het ‘Brexit adjustment fund’ van € 5 miljard. Het fonds stelt € 3,5 miljard beschikbaar voor overheden en bedrijven in alle lidstaten voor extra kosten die zijn gemaakt tussen 1 juli 2020 en 1 juli 2022. Volgens minister Blok zou € 600 miljoen beschikbaar komen voor de visserij. Het meeste geld zou in 2021 moeten komen, en in 2024 zou de resterende € 1,5 miljard beschikbaar moeten komen. Het gaat hier echter nog om een voorstel, waar de EU-lidstaten en het Europees Parlement nog een standpunt over moeten innemen.

Klaas Johan Osinga, kjosinga@lto.nl